En İyi DePIN Tokenleri: Fiziksel Altyapıyı Merkeziyetsizleştiren Umut Verici 8 Proje

Merkeziyetsiz Fiziksel Altyapı Ağı (DePIN), gerçek dünya fiziksel altyapısını blok zinciri teknolojisinin faydalarıyla birleştiren yeni bir kripto teknolojisidir. Bu teknoloji, bilgi teknolojisi kaynaklarına erişimi kitle kaynaklı çalışmayla sağlayarak daha merkeziyetsiz bir sistem oluşturmayı amaçlamaktadır.  

DePIN yeni bir teknoloji değildir. Ancak, “DePIN” terimi, bu kategoriye yeni projelerin eklenmesi ve ilginin artmasının ardından çıkan yeni bir kavramdır. Bu makalede, DePIN’in ne olduğunu anlatacağız ve 2024’te teknolojiyi geliştiren en umut verici projelerden ve tokenlerden bazılarını keşfedeceğiz.

DePIN Nedir?

Dünya, günlük hayatta kullanılan çoğu fiziksel altyapıyı kontrol eden merkezî kurumlara dayanır. DePIN projeleri, kontrolü merkeziyetsiz hâle getirerek ve blok zinciri teknolojisini kullanarak mevcut altyapıyı geliştirip bu sistemi değiştirmeyi amaçlar.

Çoğu DePIN projesi bir çeşit fiziksel donanım içerir. Bu bir yönlendirici, mobil cihaz veya geleneksel bir bilgisayar olabilir. Bu cihazlar düğüm olarak davranır ve kullanıcılara verileri üzerinde sahiplik ve bilgilerinin kullanılma şekli üzerinde kontrol sağlar. 

Geleneksel sistemde, şirketler size donanımı satar ancak altyapıyı kontrol eder. Bu, ödediğiniz ürünün gerçek sahibi olmadığınız anlamına gelir. Örneğin, akıllı ev cihazlarınızı kontrol etmek için şirketlere güvenirsiniz. Ayrıca, kontrol eden şirketlerin akıllı ev verilerinizle ne yapacakları net olmayabilir. Bu arada, bir şirket iflas ettiğinde, donanımları sonunda işe yaramaz hâle gelir. 

Merkeziyetsiz bir altyapı katmanıyla, sistemlerinizin tam kontrolünü elde edersiniz, bilgilerinizi gizli tutarsınız ve bilgilerinizi yalnızca istediğiniz zaman istediğiniz taraflarla paylaşmayı seçebilirsiniz. 

En İyi DePIN Projeleri

Filecoin (FIL)

Filecoin 2024’teki en popüler DePIN projelerinden biri olup piyasa değeri 3 milyar doların üzerindedir. Merkeziyetsiz bir eşler arası dosya depolama ağıdır. Kullanıcılar Dropbox veya Google Drive gibi merkezî şirketler kullanmadan verileri saklayabilir ve geri alabilir. Benzer şekilde, ücretsiz depolamaya sahip kullanıcılar da sağlayıcı olabilir ve depolama fiyatları arz ve talep ile belirlenir. Filecoin’de Wikipedia, OpenStreetMap, gnomAD ve daha birçok önemli veritabanının merkeziyetsiz kopyaları başarıyla depolanmıştır. FIL, Filecoin ekosisteminin yerel tokenidir.

Filecoin’in Temel Özellikleri:

• Kullanıcılar, kullanılmayan depolama alanını kiralayarak FIL tokenleri kazanabilirler. 

• Ağ merkeziyetsiz ve dağıtık olduğundan, gerektiğinde ölçeklenmesi kolaydır. 

• Fiyatlandırmanın açık ve şeffaf bir pazar yerinde arza göre belirlendiği adil bir piyasa yapısına sahiptir.

Render (RNDR)

Render, kullanıcıların hareketli grafikler, özel efektler ve 3D ortamlar oluşturmak için kullanabileceği merkeziyetsiz bir GPU platformudur. Grafikleri render etme işlemi yoğun kaynak gerektirdiğinden, bu işlemler sadece birkaç stüdyoda yapılabilmektedir. Ancak, Render’ın yardımıyla herkes kullanılmayan GPU işleme birimlerini kiralayabilir. Bu birimler bir araya getirilerek, kullanıcıların kiralayabilecekleri ve sadece kullandıkları kadar ödeme yapabilecekleri güçlü bir GPU kümesi oluşturur. Filecoin gibi, fiyatlandırmayı piyasa belirler ve RNDR, GPU kaynakları satın almak ve satmak için token olarak kullanılır. Açıklayıcı makalemizde Render hakkında daha fazla bilgi edinebilirsiniz. 

Render’in Temel Özellikleri:

• Kullanılmayan GPU gücünü, ihtiyacı olan grafik sanatçılarıyla birleştirir. 

• Alıcılar sadece kullanımları için ödeme yaparlar ve böylece pahalı ön kurulum maliyetlerinden kaçınmış olurlar. 

• GPU sahipleri de atıl olan GPU’larından para kazanabilirler. 

Graph (GRT)

Graph, blok zinciri verilerini düzenlemek ve bunlara erişmek için kullanılan merkeziyetsiz bir dizinleme protokolüdür. Merkeziyetsiz uygulamalar, ağ üzerinde alt grafikler oluşturabilir ve yayımlayabilirler. Alt grafikler, gerektiğinde verileri almak için sorgulanabilen açık API’lerdir. Dizinleyiciler, projenin tokeni olan GRT’yi stake ederek alt grafiklere hizmet eden düğümler çalıştırırlar. Delegeler de hangi alt grafiklerin önemli olduğunu belirlemek için GRT stake edebilirler. 

Bu araç Uniswap, Lido, ENS, Compound ve daha birçok popüler merkeziyetsiz uygulama tarafından kullanılmaktadır. Bunlar, dizinleyicilerin kendi alt grafiklerinin işlenmesine öncelik vermesini sağlamak için GRT stake ederler. 

Graph’ın Temel Özellikleri:

• Mevcut blok zinciri uygulamalarının verileri merkeziyetsiz bir şekilde sorgulaması için temel altyapıyı sağlar. 

• Geliştiriciler kendi ihtiyaçlarına göre kendi alt grafiklerini oluşturabilirler. 

• Daha fazla düğüm operatörü katıldıkça ve talep arttıkça alt grafikler ölçeklenebilir. 

Theta (THETA)

Theta, YouTube’a benzer bir merkeziyetsiz video yayın ağıdır. Kullanıcılar, Theta’nın merkeziyetsiz içerik dağıtım ağını (CDN) oluşturmak için birleştirilen kullanılmayan bant genişliği ve bilgi işlem gücünü kiralayabilirler. Theta, iki token ile kendi Ethereum sanal makine uyumlu zincirinde çalışır. THETA tokeni stake ve yönetişim için kullanılırken, TFUEL tokeni gas ve diğer zincir üstü faaliyetler için kullanılır. Theta’nın ağ kurumsal doğrulayıcıları arasında Google, Samsung, Sony ve diğer büyük şirketler yer almaktadır. 

Theta’nın Temel Özellikleri:

• YouTube’a alternatif olarak merkeziyetsiz bir video akış platformu sunar. 

• Kullanıcılar kullanılmayan kaynaklarını paylaşarak TFUEL oluşturabilirler. 

Arweave (AR)

Arweave sansüre dirençli bilgileri sonsuza kadar korumaya yardımcı olan merkeziyetsiz bir platformdur. Bilgilerin her blokla saklanabildiği ve doğrulanabildiği blockweave adlı bir blok zinciri yapısı kullanır. Kullanıcılar verileri depolamak için AR tokenleri ödeyebilir ve düğüm operatörleri bu bilgileri saklamaya ve sunmaya teşvik edilir. 

Arweave bir Erişim Kanıtı (PoA) mekanizması kullanır. PoA sayesinde, düğüm operatörlerinin rastgele seçilen verilere erişime sahip olduklarını kanıtlamaları gerekir. Arweave, kullanıcıların merkeziyetsiz uygulamalar oluşturmasına, veritabanlarını yönetmesine ve akıllı sözleşmeler dağıtmasına olanak tanıyan araçlarını genişletmiştir. 

Arweave’in Temel Özellikleri:

• Bilgilerin sansürden muaf bir şekilde kalıcı olarak depolanması. 

• Düğüm operatörleri, PoA kullanarak hem yeni bilgileri doğrulamaya hem de eski bilgileri saklamaya teşvik edilir.

Akash (AKT)

Akash merkeziyetsiz depolama sağlayan başka bir DePIN projesidir. Bu araç, barındırma uygulamaları için Amazon Web Hizmetleri (AWS) ve Google Cloud Platformu (GCP) ile rekabet eden bulut bilgi işlem çözümlerine odaklanır. Geliştiriciler, uygulamaları için gereksinimleri belirleyerek Akash pazar yerinde emir verebilirler. Altyapı sağlayıcıları, açık ve şeffaf bir platformda emirler için teklif verebilirler. Geliştiriciler, her bir teklifi inceleyebilir ve ihtiyaçlarına en uygun olanı seçebilirler. Akash, uygun maliyetli ve merkeziyetsiz bulut bilişimi sunar ve Akash bilgi işlem ile kapsamını yapay zekâ uygulamalarına genişletmektedir. Yapay zekâ araştırmacıları, modellerini eğitmek için bilgi işlem kaynaklarını kiralayabilir ve yalnızca kullanılan süre için ödeme yapabilirler. 

Akash’ın Temel Özellikleri:

• Amazon ve Google gibi merkezî hizmet sağlayıcılara uygun maliyetli bir alternatif sunar. 

• Alıcıların mümkün olan en iyi fiyatları alabileceği rekabetçi bir açık piyasadır. 

• Uygulamaların ölçeklendirilmesi kolaydır ve kullanıcılar için kilitlenme dönemleri yoktur.

IOTA (IOTA)

IOTA, listemizdeki en köklü DePIN projelerinden biridir. IoT verilerini korumak ve dağıtmak için kullanılan bir blok zinciri platformudur. IOTA, işlem ücreti içermeyen tangle adlı bir mimariyi kullanır. Kullanıcıların işlem yaptıkları her seferde diğer iki işlemi doğrulamaları gerekir. Böylece, her kullanıcı ağın bir parçası olur ve herhangi bir işlem yaparken işlemlerin güvenliğini sağlar ve doğrulama yapar. Ayrıca, düşük kaynak gereksinimlerine sahip IoT cihazlarında çalışacak şekilde tasarlanmıştır. 

IOTA’ın Temel Özellikleri:

• IoT cihazları için yüksek ölçeklenebilir bir merkeziyetsiz platform.

• Düşük kaynak tüketimi ile IoT cihazlarını destekleyebilen sıfır ücretli blok zinciri.

• Cihaz kullanıcıları verilerinin nasıl kullanıldığına karar verebilir. Örneğin, hava durumunu gerçek zamanlı olarak ölçen bir cihaz, bu verilerden para kazanabilir ve IOTA tokenleri kazanabilir. 

Livepeer (LPT)

Livepeer YouTube ve Twitch ile rekabet eden merkeziyetsiz canlı ve isteğe bağlı bir video yayın platformudur. Düğüm operatörleri, transcoding ve video dağıtımını desteklemek için altyapı katmanı sağlar. Bu arada, yayıncılar videolarının dağıtılması için LPT tokenleri ile ödeme yapabilirler. Livepeer, ağı desteklemek için Ethereum Name Service (ENS) ve Lens Protocol gibi diğer Web3 ağları ile ortaklık kurmuştur. 

Livepeer’in Temel Özellikleri:

• Merkeziyetsiz bir ağda videolar sunmak için uçtan uca bir altyapı sağlar. 

• Düğüm operatörleri, daha iyi bir video akışı altyapısı sağlamak için LPT tokenleri ile teşvik edilir. 

DePIN’in Geleceğinde Neler Olabilir?

2024, DePIN’in ortaya çıkması için önemli bir yıldı, ancak bu teknoloji aslında uzun yıllar önce de başka bir şekliyle mevcuttu. Daha fazla proje gerçek dünya uygulamalarını devreye alıp keşfettikçe, bu projelerin tokenlerine olan talep de artabilir. 

Graph gibi projeler Web3 ekosisteminde şimdiden önemli bir altyapı katmanı oluştururken Filecoin, Dropbox gibi köklü şirketlere merkeziyetsiz bir alternatif sunuyor. Pek çok kişi, DePIN’in sonunda telekomünikasyon, enerji ve ulaşım gibi diğer önemli altyapılarda da çığır açmasını bekliyor. Ayrıca, kullanıcıların GPU bilgi işlem gücünü yalnızca ihtiyaç duyduklarında, ağır ön maliyetler olmadan kiralayabilecekleri Render tarafından gösterilen yeni kullanım durumlarını da yaratıyor. 

DePIN, çeşitli sektörleri dönüştürme ve yeniden şekillendirme potansiyeline sahip ve blok zinciri teknolojisi için daha fazla kullanım alanı yaratıyor.  

DePIN’in Karşı Karşıya Olduğu Zorluklar

DePIN, ana akımca benimsenmesi için önünde uzun bir yolu olan, gelişme aşamasında bir teknolojidir. DePIN projeleri ölçeklenebilir olacak şekilde oluşturulmuştur. Bununla birlikte, birçok proje henüz direncinin ve güvenilirliğinin değerlendirilmesi için gerçek dünya senaryoları aracılığıyla stres testine tabi tutulmamıştır. DePIN projeleri için önemli bir test, çok sayıda kullanıcıyı dâhil etmek ve performans veya güvenlikten ödün vermeden projeyi başarıyla ölçeklendirmek olabilir. 

Güvenlik ve teknolojinin ekonomik fizibilitesi hakkında başka soru işaretleri de ortaya çıkmıştır. Projeler hassas bilgiler için altyapı sağlamak isterlerse, blok zincirinde ulaşılması zor olabilecek gizliliğe odaklanmaları gerekir. Ayrıca, teknoloji hâlâ emekleme dönemindedir ve çok fazla kullanılmadığı için çoğu DePIN projesinin kullanımı nispeten ucuzdur. Altyapı taleple ölçeklenmezse, merkezi alternatiflerle karşılaştırıldığında DePIN projelerinin ekonomisi mantıklı olmayabilir. 

Sonuç

DePIN, yıllar süren istikrarlı büyümenin ardından 2024 yılında ilgi ve etkinlik açısından bir artış gördü. Şimdi, blok zinciri işleme hızlarının artmasıyla birlikte, fiziksel altyapıyı merkeziyetsiz hâle getirmek ve blok zinciri teknolojisinin avantajlarını yeni fiziksel altyapı biçimlerine aktarmak için önemli bir fırsat ortaya çıktı.

Kısaca DePIN, günlük olarak etkileşimde olduğumuz temel altyapı katmanları hakkındaki görüşlerimiz konusunda bir paradigma değişikliği getiriyor. DePIN projeleri, verileri üzerinde daha fazla kullanıcı kontrolüne ve tüm paydaşlar için daha adil değer dağıtımına vurgu yapıyor. 

DePIN projeleri erken aşamalarının ötesinde gelişmeye ve yeni kullanım durumları yakalamaya devam ettikçe, gelecek ay ve yıllarda yukarıda anlatılan teknoloji ve projeleri yakından izleyecek çok fazla kişi olacaktır.