0. Katman Açıklaması: Blok Zincirlerin Ana Zincirler ve Yan Zincirlerle Yeniden Tanımlanması

Devrim niteliğindeki işlevlerine güç veren teknoloji katmanları ile blok zinciri dünyası oldukça karmaşık olabilir. Protokollerin sürekli olarak iyileştirilmesiyle 1. katman ve 2. katman gibi terimlere tam aşina olmaya başlamıştık ki yeni bir kavram daha ortaya çıktı. 0. katman olarak bilinen bu protokol, bugün al-sat yaptığımız birçok coin ve token için temel teşkil eden bir blok zinciri protokolüdür.

0. katmanın blok zinciri ekosistemindeki yerini merak ediyor musunuz? Bu konuda bilgi edinmek istiyorsanız okumaya devam edin, zira sizin için 0. katman blok zinciri protokollerinin detaylarından günümüzün başarılı 0. katman blok zinciri örneklerinden bazılarına kadar pek çok önemli konuyu bu kapsamlı kılavuzumuzda bulacaksınız.

Bir Blok Zinciri Yenileyici

0. katmanı incelemeden önce, blok zincirinin ne olduğuna dair temel bilgileri tekrar gözden geçirelim. Bir blok zinciri, kriptografi kullanılarak dağıtılan ve güvence altına alınan işlemlerin herkese açık dijital bir defteridir. Blok zincirleri temel olarak donanım altyapısı katmanı, veri katmanı, ağ katmanı, fikir birliği katmanı ve uygulama katmanı olmak üzere beş katmandan oluşur. Blok zincirinin etkin bir şekilde işleyebilmesi için bu beş katmanın kendine özgü işlevlerini yerine getirmesi gerekir. Bu, işlem ayrıntılarını depolamak ve işlemleri doğrulamadan önce tüm ağ node’larının (düğüm) fikir birliği içinde olduğundan emin olmak gibi görevleri içerir.

Farklı Blok Zinciri Protokollerinin Anlaşılması

Blok zinciri teknolojisini öğrenirken, muhtemelen 1. katman ve 2. katman gibi terimlerle karşılaşacaksınız. Bunlar farklı türdeki blok zinciri protokollerini temsil eden terimlerdir; 1. katman ve 2. katman blok zinciri protokollerinin her biri genel ekosistem içinde farklı amaçlara hizmet eder. 1. katman ve 2. katman, Ethereum ve Polygon gibi örnekler nedeniyle blok zinciri topluluğu içinde daha iyi bilinme eğilimindeyken, ölçeklenebilirlik ve blok zincirleri arasında birlikte çalışabilirliğe odaklandığı için 0. katman da giderek daha popüler hâle gelmektedir. Öncelikle bu blok zinciri protokollerinin her birinin hangi konularda uzmanlaştıklarını anlayalım.

1. Katman Blok Zinciri Protokolleri

Kripto piyasasına olan ilginin kısmen coinlerden kaynaklandığı düşünüldüğünde, çoğu insanın aşina olduğu blok zinciri protokolü 1. katmandır. Bitcoin’den Ethereum’a kadar bu blok zincirleri, ne zaman bir yarılanma ya da büyük bir ağ yükseltmesi gerçekleştirecek olsa bu gelişmeler manşetlere yansır.

Özünde 1. katman blok zincirleri bağımsız ağlar olarak kabul edilir ve işlemlerin işlenmesi, ağın güvenliğini sağlamak için sağlam kriptografi kullanılması ve blok oluşturma gibi görevleri yerine getirmekten sorumludur. Ne yazık ki, kullanıcılardan gelen talep arttıkça bu ana zincirler tıkanma eğilimindedir, bu da daha düşük işlem hızlarına ve daha yüksek gas ücretlerine yol açar. İşte 2. katman gibi ölçeklenebilirlik çözümleri bu noktada devreye girmektedir.

2. Katman Blok Zinciri Protokolleri

2. katman çözümleri mevcut 1. katman zincirlerinin üzerine inşa edilir ve 1. katman blok zincirleri üzerindeki yükü hafifletmek için ölçeklenebilirlik konusunu ele alırlar. 1. katmanı arabalarla dolu yoğun bir yola benzetirsek, 2. katman, 1. katman olan ana yoldaki sıkışıklığı hafifletmeye yardımcı olan kullanışlı ekstra şeritler olacaktır. İşlemlerin zincir dışında ele alınmasıyla, 1. katmandaki işlem darboğazları (bottleneck) azaltılarak blok zinciriyle etkileşime giren tüm kullanıcılar için daha sorunsuz ve hızlı bir deneyim sağlanır.

0. katman Blok zinciri Protokolleri

0. katman protokolleri, tüm 1. katman zincirlerinin üzerine inşa edildiği altyapıdır. Bu protokoller, farklı blok zincirleri arasındaki temel mimariyi ve iletişim kurallarını tanımlayarak, bunların sorunsuz bir şekilde etkileşime girmesine ve veri paylaşmasına olanak tanır. 0. katman, birlikte çalışabilirlik eksikliği ve ölçeklenebilirlik darboğazları gibi mevcut 1. katman sorunları üzerinde çalışarak, monolitik blok zinciri mimarilerine sahip 1. katman ağlarının esnek olmayışından kaynaklanan sorunları çözmeye yardımcı olur. Modüler yapıları sayesinde amaca özel blok zincirleri topluluğun ihtiyaçlarına göre özelleştirilebilirler.

0. Katman Nasıl Çalışır?

0. katman blok zinciri protokolleri yan zincir tabanlı bir mimari ile çalışır. Bu üç bileşenden oluşur:

• 0. katmanın üzerine inşa edilen çeşitli 1. katmanlar arasında veri aktarımına ana zincir yardımcı olur.

• Yan zincirler, ana zincire bağlı uygulamaya özel 1. katmanlardır.

• Zincirler arası iletişim protokolü, 1. katmanlar arasında veri alışverişi için bir standart görevi görür.

Bunu daha iyi açıklamak için Polkadot gibi önde gelen bir 0. katman blok zincirini örnek olarak ele alalım.

Polkadot’un ana zinciri olarak hareket eden bir düzenleyici zincir mevcuttur. Paralel zincirler veya parachainler, düzenleyici zincir üzerinde çalışan, uygulamaya özel 1. katman yan zincirleridir. Cross-consensus message passing (fikir birlikleri arası mesaj iletimi) veya XCMP, fikir birliği mekanizmaları sistemleri arasında birlikte çalışabilirliği ve iletişimi sağlayan bir ağ katmanı protokolüdür.

0. Katman Blok Zinciri Protokolünün Avantajları

• Ölçeklenebilirlik: 0. katman, işlemleri farklı katmanlara aktararak genel ağ verimliliğini artırır ve güvenlikten ödün vermeden daha hacimli işlemleri işler.

• Kişiselleştirilebilirlik: Geliştiriciler, 0. katman tarafından sağlanan birlikte çalışabilirlik işlevinden yararlanarak özel ihtiyaçlara göre uyarlanmış özel 1. katman zincirleri oluşturabilirler. Bu, GameFi kullanımında uzmanlaşmış 1. katmanlardan merkeziyetsiz uygulamalar (dApp’ler) konusunda uzmanlaşmış olanlara kadar değişebilir.

• Yenilikçilik: 0. katmanın modülerliği, hızlı geliştirme ve deneyselliği teşvik ederek blok zinciri alanında yeni işlevleri ve uygulamaları teşvik eder. Mevcut yükün getirdiği gereklilikleri karşılamak üzere shard zincirlerin sayısını ve boyutunu dinamik olarak ayarlamak için dinamik parçalara ayırma (sharding) teknolojisinden yararlanan Venom blok zinciri buna örnek olarak verilebilir.

0. Katman ve 1. Katman Karşılaştırması: Aralarındaki Farklar Nelerdir?

Gelin şimdi de 0. katman ile 1. katmanı karşılaştıralım.

Benzerlikler

Temel düzeyde, 0. katman ve 1. katman, her ikisi de blok zinciri üçlü çıkmazı sınırlamaları dâhilinde çalışırken merkeziyetsiz bir ağın faydalarını en üst düzeye çıkarmayı amaçlayan blok zinciri çözümleri olmaları bakımından benzerdir. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:

• Merkeziyetsizlik: Her iki katman da bir ağın yönetişimini ve operasyonlarını birden fazla node (düğüm) arasında dağıtarak ağın kontrolünün tek bir noktada olmasını engeller.

• Güvenlik: Her iki katman da genel güvenliği korumak için sağlam kriptografik teknikler kullanarak blok zinciri bütünlüğünü sağlar ve verilerin değiştirilmesini önler.

• Ölçeklenebilirlik: Her iki katman da işlemleri işleyerek, verileri depolayarak ve ağa mümkün olan en kısa sürede ek kullanıcılar eklendikçe fikir birliğine vararak işlem hızını en üst düzeye çıkarmaya çalışır.

• Tam Şeffaflık ile Faaliyet: Bir blok zinciri gezginine erişimi olan herhangi bir kullanıcı işlemleri izleyip blok zinciri ağlarının durumunu doğrulayabilir.

Farklılıklar

Blok zinciri hedefleri dışındaki benzerlikler burada sona eriyor. 0. katman ve 1. katman arasındaki bazı önemli farklar ise şu şekilde sıralanabilir:

• Temel Fayda: 0. katman ve 1. katman blok zincirleri, genel blok zinciri ekosisteminde farklı roller oynar. 0. katman blok zincirleri oluşturmak için temel altyapıyı hedeflerken, 1. katman doğrudan işlem gerçekleştirme ve fikir birliği mekanizmalarını ele alır. Farklı olsalar da bu, rollerinin tamamlayıcı olamayacağı anlamına gelmez. 0. katmanın birlikte çalışabilirliği birbirine bağlı blok zinciri ağlarının oluşturulmasını kolaylaştırırken, 1. katmanın temel işleyişi blok zincirlerinin ayrı ayrı güvenliğini ve verimliliğini sağlar. Bu sinerjik ilişki, genel olarak daha gelişmiş ve birbirine bağlı bir blok zinciri ekosisteminin önünü açmaktadır.

• Ölçeklenebilirlik: 0. katman ve 1. katman blok zincirleri ölçeklenebilirliği farklı şekilde ele alır. 1. katman blok zincirleri, monolitik olarak inşa edildikleri için uzun zamandır ölçeklenebilirlik sorunlarıyla karşı karşıyadır ve bu da darboğazlar için boşluklar yaratmaktadır. Farklı 1. katman blok zincirleri arasında birlikte çalışabilirliği teşvik ederek, işlemler birden fazla zincir arasında zahmetsizce yönlendirilebilir. Bu, artan işlem hacmi ve talebini karşılamak için parçalara ayırma (sharding) veya yan zincirlere ihtiyaç duymadan blok zinciri ekosistemdeki genel işlem hızını etkili bir şekilde artırır.

• Esneklik: Belirli fikir birliği mekanizmaları ve veri depolama yapıları nedeniyle tasarımlarında daha katı olan 1. katman blok zincirlerine kıyasla, 0. katman blok zincirleri esneklik konusunda daha başarılıdır. Bu da nihayetinde, farklı özellik ve kabiliyetlere sahip 0. katmanın uyarlanabilirliğinden yararlanan çeşitli 1. katman blok zincirlerinin oluşturulmasına olanak tanır. Bu esneklik, farklı 1. katman blok zincirlerinin nasıl birlikte çalışabileceğine ve birbirleriyle nasıl iletişim kurabileceğine ilişkin kuralları tanımlama becerilerinden kaynaklanmaktadır.

Popüler 0. Katmanlara Örnekler

Önde gelen 0. katman protokollerinden bazıları şunlardır:

• Avalanche ve AVAX Coin: Avalanche, ana zincirleri olan P zinciri, X zinciri ve C zinciri ile çoklu 1. katman zincirlerine güç verir. Her bir ana zincir, performansı optimize ederek ve farklı kullanıcı ihtiyaçlarını karşılayarak belirli görevleri yerine getirir ve nihayetinde sağlam ve dinamik bir blok zinciri platformuna katkıda bulunur. Yüksek işlem hızları, düşük ücretleri, güçlü güvenliği ve geliştirici dostu araçları sayesinde Avalanche bugün GameFi projeleri oluşturmak ve oynamak için ideal platform olarak kabul edilmektedir.

• Cosmos ve ATOM Coin: Genellikle “blok zincirlerinin interneti” olarak anılan Cosmos, modülerlik ve geliştirici esnekliğine odaklanan bir 0. katmandır. En yeni teknik dokümanıyla Cosmos topluluğu, ana zinciri Cosmos Hub’ı Cosmos ekosistemine blok zincirler inşa etmek için bir şablon hâline getirmeye kararlıdır. Birbirine bağlı Cosmos ekosistemi sayesinde BNB Chain ve Cronosgibi popüler 1. katmanlar bulunmaktadır.

• Polkadot ve DOT Coin: Polkadot, farklı blok zincirlerinin ana zinciri olan Düzenleyici Zincir aracılığıyla iş birliği içinde çalışmasına olanak tanıyan bir başka 0. katmandır. Polkadot’un misyonu, düzenleyici zincirinin Aday Gösterilmiş Hisse Kanıtı (NPoS) fikir birliği mekanizmasının güvenlik avantajlarını aktarmaya odaklanarak, belirli kullanım durumları için özel blok zincirleri oluşturmak adına güvenli ve ölçeklenebilir bir platform sağlamaktır.

Her bir 0. katman blok zincirini önemli kılan özellikler hakkında daha fazla bilgi edinmek ister misiniz? Benzerlikleri ve farklılıkları keşfetmek için aşağıdaki tabloya başvurabilirsiniz.

Sonuç

Cosmos, Polkadot ve Avalanche gibi 0. katmanların başarısıyla birlikte, bazı blok zinciri meraklıları 0. katmanı blok zincirlerini kavramsallaştırma ve oluşturma biçimimizde büyük bir paradigma değişimi olarak görmektedir.

Günümüzün popüler 1. katman blok zincirlerinin bazılarında mevcut olan ölçeklenebilirlik ve birlikte çalışabilirlik zorluklarını ele alan 0. katman protokolleri, temel altyapı görevi görerek modüler yan zincirler ve özel iletişim kuralları aracılığıyla birlikte çalışabilirlik ve ölçeklenebilirlik sağlamaktadır. Bu, temel 0. katmanların üzerine inşa edilen çeşitli, özelleştirilebilir 1. katmanların belirli ihtiyaçları karşıladığı ve birbirine bağlı blok zincirlerinin geleceği için zemin hazırladığı daha dinamik ve birbirine bağlı bir blok zinciri ekosistemini teşvik etmektedir.